'IRA deneyimini aktaralım'

İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Nick Baird, talep edilmesi durumunda Türkiye'ye IRA sürecinde yaşadıkları deneyimi aktarabileceklerini söyledi. Baird, IRA ile görüşmeleri Sinn Fein üzerinden yürüttüklerini hatırlatarak DTP'nin de bu dönemde kilit bir rol üstlenebileceğini anlattı.

İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Nick Baird, bugün Ankara'ya veda ediyor. Valiz toplama ve veda ziyaretleri arasında yarım saate sıkıştırılmış son bir röportaj gerçekleştirdik kendisi ile İngiltere'nin Ankara Büyükelçiliği'nin bahçesinde. Büyükelçi Baird, AKŞAM'da yayınlanan Belfast yazı dizisinin ardından, 'İngiltere Hükümeti'nin perspektifini de yansıtabilelim' diye bizi geri çevirmedi. Baird'in Ankara'dan sonraki görevi ise İngiliz Dışişleri Bakanlığı'nın Avrupa ve Küreselleşmeden Sorumlu Genel Müdürü olacak. Baird, kendisini bakanlığın 3 numarası yapacak olan bu görevde, Ankara ile yine oldukça yakından ilgilenecek.

Türkiye'den IRA süreciyle ilgili görüşme talebi aldınız mı?

Biz bu süreci tümüyle destekliyoruz ve ihtiyaç duymaları halinde hükümete de bu konuda destek vereceğimizi ilettik. Hükümetin açılım paketi öncesinde ülkedeki tüm kesimlerle uzlaşma arayışı son derece önemli. Biz, IRA süreci ile ilgili hükümetinizle daha önce de defalarca görüştük. Hatta benden önceki büyükelçi de bu konuda istenirse destek vereceğimizi söyledi, ben kendim de dile getirdim. Her zaman olumlu tepki aldık, ama henüz IRA deneyimi üzerine özel bir toplantı gerçekleştirmedik. Türkiye'nin henüz bizim sürecimizin hangi aşamalarından faydalanabileceğine tam karar verebildiğini sanmıyorum.

BİZDE SINN FEIN, SİZDE DTP VAR

İki olay arasında ne gibi benzerlik ve ayrışmalar görüyorsunuz?

Elbette ki, her durum birbirinden farklı ve kendisine özel koşullar içeriyor. İrlanda sürecinin kendisine has aşamaları var. Katolik ve Protestanların çatıştığı, İrlanda Cumhuriyeti ile İngiltere'nin dahil olduğu bir süreç. Bunların hiçbiri sizin durumunuza benzemiyor. Ama bazı benzerlikler de var mutlaka. Sizde de bizimki gibi artık ölümlerin bitmesi isteniyor. Bizi IRA ile buluşturabilecek Sinn Fein gibi önemli bir oyuncu vardı. Birebir aynı demem ama, sizde de oldukça önemli rol oynayabilecek bir DTP var. Parlamento'da temsil edilen DTP'nin önemli bir temsil gücü var.

Türkiye'nin sorunun kökünü kazıması için ihtiyacı olan siyasi ortam oluştu mu sizce?

Sizin bu kadar cesur ve önemli bir sorunu çözebilmeniz için geniş bir siyasi istek, vizyon ve sorunun tarafları arasında uzlaşma oluşturabilecek diplomatik beceriye ihtiyacınız var. Kuzey İrlanda örneğinde olayların tüm tarafları sürecin içine alındı. Aynı zamanda da son derece sistematik bir siyasi yaklaşıma ihtiyacınız var.

Türkiye'de bu istek gerçekten oluşmuş görünüyor mu?

Bence durum eskiye kıyasla çok daha olumlu. Türk Hükümeti net bir biçimde bu olayı ileri taşımak istiyor. Aynı zamanda diğer taraftan ilginç açıklamalar var. Onlar da artık bağımsız bir Kürdistan istemediklerini söylüyor ve Türkiye sınırları içerisinde var olmak istediklerini dillendiriyorlar. Türkiye'deki insanların da 'Yeterince kişi öldü' hissi içerisinde olduklarını düşünüyorum. İnsanlar ölüm riski nedeniyle oğullarını Güneydoğu'ya göndermek istemiyorlar. İlerleme kat edebileceğiniz imkanlara sahipsiniz.

IRA gibi bir silahlı örgütü nasıl silahsızlandırıp, o silahları bir daha kullanmayacakları garantisi vermeye ikna ettiniz?

Genel anlamda bakarsak, teröristler artık istediklerini askeri yöntemlerle alamayacaklarını anladı. Onlara destek veren insanlar ve toplumun diğer kesimleri de bunu gördü. Hem Katolikler, hem de Protestanlar askeri yöntemlerle kesinlikle ölüm ve acı dışında hiçbir şey elde edemeyeceklerine ikna oldu. Kuzey İrlanda'nın siyasi statüsünün bu şekilde değişmesi imkansızdı. Bir terör örgütünü asla sadece siyasi yöntemlerle yok edemezsiniz. Güç kaybettirebilir, demoralize edebilirsiniz ama asla tamamen ortadan kaldıramazsınız. Biz Sinn Fein ile Sinn Fein de IRA ile görüşmeye başladı. Bu süreç ile beraber IRA önce ateşkes, ardından da silahların ortadan kaldırılmasına 'evet' dedi.

IRA'ya verilen destek nasıl bu kadar hızlı kesilebildi?

Bunun birkaç nedeni var. Birincisi söylediğimi gibi çok fazla insan öldü. İkincisi o süreçte İrlanda Cumhuriyeti'nin zenginleşmeye başlaması. Kuzey İrlandalılar, kendi hayatlarının normalleşmesi halinde zenginleşmeye başladılar. Öncelikleri değişti ve birleşik bir İrlanda öncelikleri olmaktan çıktı. Kuzey'de de terör biterse ekonominin gelişeceği görüşü ön plana çıkmaya başladı. Son derece hızlı bir şekilde ekonomik ilerleme sağladı. Ölümlerden yorulan insanlar ekonomiye öncelik vermeye başladı.

Türkiye'de de insanlar gerçekten bu aşamada mı?

Ben sizin ülkenizde de bu gibi pek çok faktörün mevcut olduğunu düşünüyorum. Türkiye'de gittikçe gelişen dinamik bir ekonomi görüyorum. Ülkedeki orta sınıfın oranı gün geçtikçe artıyor, dünyaya daha açık bir hale geliyorsunuz. Her ne kadar Güneydoğu'nun büyük bir kısmı fakirse de, insanlarda umut ve özlem var. Çünkü ülkenin geri kalanının ne kadar kalkınmış olduğunu görüyorlar ve eğer kendi bölgelerinde güvenlik sorunu olmasa oranın da kalkınacağını anlıyorlar. Benim gözümde ekonomik gelişme sorunu bitirmek için en çekirdek önlemlerden biri. Eğer bölgede güvenlik sorunu olmasa, uluslararası yatırımcı da oraya gider. Bence Kürtler arasında da 'Yeterince kişi öldü ve bu bizi bir yere götürmeyecek' anlayışı gelişmeye başladı. PKK terörünün onlara yardım etmediğini, hatta tam ters etki yaptığını görüyorlar.

Sizin IRA'yı sürece dahil ettiğinizi biliyoruz? Neden gerek vardı? Türk hükümeti PKK'sız çözüm bulabilir mi?

Biz Sinn Fein üzerinden görüşme yürüttük. Sürecin sonuna doğru IRA ile kontak şart oldu. Bu aynı zamanda insanları silahların bir daha geri gelmeyeceği konusunda ikna için de gerekliydi. Kuzey İrlanda halkının artık terör tehdidi altında olmadıklarını görmeleri gerekiyordu. Türkiye'nin duruma bakarsak, bence sizin iki önemli unsuru dengelemeniz gerekiyor. Teröre karışmış ve onu terör olarak gören kişilerle, halkın ve hükümetin rıza göstereceği bir yol bulunması arasında bir denge olmalı. Bunu yapmanın pek çok çeşidi ve kademesi var. İlk aşamada geniş katılımlı bir paket üzerinde çalışabilirsiniz ki şu an olan bu. İkinci aşamada, aracılar kullanabilirsiniz. Üçüncüsü ise doğrudan konuşmak. Ama Türk Hükümeti bunu yapmayacağını açıkladı. Süreci bu aşamada diğer yöntemlerle ilerletebilirsiniz.

DTP'YE KİLİT ROL

Peki silahlara veda sürecinde?

PKK'yı dahil etmek bir yöntem. Kabul etmeyebilirsiniz. İşte o zaman, ülkesinin ve barışı seven insanları silahların bırakıldığı ve bir daha geri gelemeyecek şekilde bırakıldığına ikna edecek bir yöntem bulmanız gerekecek.

DTP bu süreçte nasıl bir rol üstlenmeli?

Hükümetin DTP ile görüşerek, onların ne istediğini ve beklentilerini anlaması paketle ilerleme sağlanması açısından çok önemli diye düşünüyorum.

Kuzey İrlanda'yı kalkındırdık

Sinn Fein hala sizin adadan gitmenizi istiyor. Ve İngiltere'de de bir kesim Kuzey İrlanda'yı İngiltere'nin omuzlarında ekonomik yük olarak görüyor. Sizin neden orada kaldığınızı açıklayamayan kesimler var. Siz nasıl görüyorsunuz?

Elbette Kuzey İrlanda'da hala birleşik bir İrlanda isteyen kesimler var. Bu siyasi bir düzlemde oluyor. Bu bence sorun değil. Biz bu konuyu şöyle görüyoruz: Kuzey İrlanda ekonomik açıdan gelişti, transformasyona uğradı, onların haklarında da büyük gelişimler oldu. Biliyorsunuz Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda'da bir miktar yetki devri de yaşandı. Ama biz hala aynı sınırlar içinde tek devletiz ve insanların çoğu da bundan mutlu. Dünyadaki eski ulusalcılık kavramları bir şekilde alakasız ve değişmeye başladı. Bizim sitemimiz bu. Tek ve güçlü bir devlet olarak, insanlarımızı da mutlu ederek devam ediyoruz.

Terörü yeşerten umutsuzluk

Sizin örneğinizde şiddete karışmış eski mahkumların bırakılmasının çok önemli bir iyi niyet etkisi yaptığını biliyoruz. Türkiye'nin genel af çıkarması da benzer etkiyi yapar mı?

Evet, bizim örneğimizde süreci hızlandırmak açısından bu çok önemliydi. Türkiye örneğinde de bu kültürel haklar, ekonomik gelişim gibi gelişmeler içerisinde faydalı olabilir. Ama, affın nasıl olacağı ve buna kimlerin dahil edileceğine siz karar vereceksiniz. Mesela Kuzey Irak'ta dağlardan inip Türkiye'ye gelmek isteyen bir kitle de var. Bizde bu, Sinn Fein'e IRA'ya dönüp, 'Bak bunu yaptılar. Biz de adım atmalıyız' deme imkanı verdi.

Bırakanların tekrar silah almayacağından nasıl emin oldunuz?

Evet, bu çok önemli bir soru. Terör insanların hiçbir umudu ve imkanı olmadığı bölgelerde yeşeriyor. Bu yüzden insanların umutlarını artırabilecekleri koşullar yaratmak çok önemliydi. Bu nedenle bölgede hızlı bir ekonomik gelişim gerçekleştirdik, kalkınmasına hız verdik.