İşte referandum sonrası ilk anket

Anket Fransa merkezli uluslararası araştırma kuruluşu IPSOS tarafından CNN Türk için 17 Nisan günü 81 ilde Türkiye’deki seçmen nüfusunu temsil eden 1501 kişiyle görüşmeler yoluyla gerçekleştirilmiş.

CNN Türk tarafından 19 Nisan gecesi yayınlanan anketin en dikkat çekici sonuçlarından birisi MHP seçmeninin bölünmesi üzerine olanı.

Buna göre, 1 Kasım 2015 seçimlerinde MHP’ye oy vermiş seçmenin yüzde 73’ü 16 Nisan’da parti lideri Devlet Bahçeli’nin “Evet” çağrısına karşın “Hayır” oyu verdi. Bu oran, 5 büyük ilde, yani İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa ortalamasında yüzde 80’i buluyor.

“Hayır” kampanyasının başını çeken CHP’de “Evet” veren seçmen oranı yüzde 5, HDP’de ise yüzde 9 görünüyor.

Anayasa değişikliklerinin öncülüğünü yapan AK Parti seçmeninin yüzde 10’u ise “Hayır” oyu verdi IPSOS çalışması sonuçlarına göre.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın kampanya boyunca en çok üzerinde durduğu konulardan birisi da 18 yaşa seçilme hakkı verilmesi olmuştu. IPSOS çalışması ilk kez oy veren seçmenlerin yüzde 58’inin “Hayır” oyu verdiğini gösteriyor. Bu oran referandumda kullanılan yüzde 48,6 oranındaki “Hayır” oranından neredeyse 10 puan daha fazla.

Referandum oy sayımı sürerken Hürriyet Ankara Temsilcisi Hande Fırat, AK Parti Genel Merkezindeki ilk değerlendirmeleri aktarırken, parti yöneticilerinin “kentlileşme ve eğitim düzeyi arttıkça “Hayır” oylarının da arttığı” tespiti yaptığı ve bundan ders çıkarılması gerektiğini düşündüklerini bildirmişti.

IPSOS anketi AK Parti yönetimindeki bu ilk tespiti doğruluyor ve sayıya döküyor.

Anket sonuçlarına göre, il ve ilçe merkezlerinde “hayır” oranı yüzde 51’e ulaşıyor; “Evet” yüzde 48’de kalıyor.

Buna karşın belde ve köylerde “Evet” oranı, referandumda çıkan yüzde 51,4’ün 10 puandan fazla üzerinde; yüzde 62; belde ve köylerde “Hayır” oranı yüzde 38’de kalıyor.

Aynı şekilde ilkokul mezunu ya da eğitimsiz seçmen arasında “Evet” oranı yüzde 70’e yükseliyor; ankete göre “Evet” oylarının en yüksek olduğu dilim bu.

İlkokul düzeyinde yüzde 70 olan “Evet” oranı ortaokul düzeyinde yüzde 57’ye, lise düzeyinde yüzde 42’ye, üniversite düzeyinde ise yüzde 39’a düşüyor.

Buna karşın İlkokul düzeyinde yüzde 30 olan “Hayır” oranı, Ortaokul düzeyinde yüzde 43’e, lise düzeyinde yüzde 58’e ve üniversite düzeyinde yüzde 61’e çıkıyor. Ancak “Hayır” oyu veren üniversite mezunu seçmenin yüzde 35’i de başka ülkelere gitmenin yolunu arıyor.

Kadın seçmende evet ve hayır oyları yüzde 50-50 bölüşülmüş. Ama erkek seçmende “Evet” önde, yüzde 53 ile. Referandumda Erdoğan’a kazandıran kadınlardan çok erkekler olmuş.

Bununla birlikte, ilkokul eğitim düzeyinden sonra “Evet” oylarının en çok olduğu kesim, yüzde 65 ile kendisini “Ev kadını” olarak tanımlayan kadınlar. Cevabını “işsiz/çalışmıyor” olarak veren kadınlarda ise “Hayır” oranı yüzde 58.

Başbakan Binali Yıldırım’ın “Hepimize çıkaracak dersler var” dediği tablo işte bu.

Gelelim, Evet ve Hayır seçmeninin hangi ölçülere göre oy kullandığına.

Evetçiler arasında birinci tercih nedeni yüzde 25 ile “Ülkenin geleceği”. İkinci sırada “Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan için” yüzde 21 ve üçüncü sırada yüzde 8 ile “Yönetimde istikrar için” cevabı yer alıyor; diğer cevaplar daha küçük oranlarda.

Hayırcılar arasında ise yüzde 53 ve açık arayla “Başkanlık sistemi/Tek kişi yönetimini desteklemiyorum” cevabı birinci sırada. Onu yüzde 10’ar ile “Ülkenin geleceği için” ve “Cumhuriyet/Atatürk değerlerinin korunması için” cevapları izliyor.

Ancak evetçileri de, hayırcıları da oy tercihlerinde en çok etkileyen lider Cumhurbaşkanı Erdoğan olmuş, ortalamada yüzde 85 ile. BU konuda Erdoğan’ın yanına yaklaşabilen başka lider yok.

“Evet” oyu kullananların yüzde 91’i, “hayır” oyu kullananların da yüzde 78’i kararlarında en etkili olan liderin Erdoğan olduğu cevabını vermiş.

Anket “Erdoğan ağırlığını koymasaydı “Evet” çıkmayabilir miydi?” gibi bir soru sormamış doğrusu ama, seçmenin yüzde 53’ü yani “Evet” oylarına 1,5 puan kadar yakın kısmı, kararlarında Erdoğan etkisini birinci sırada Erdoğan’ın konuşmalarına bağlamış. Evet oylarında TV’lerden yayınlanan reklamların da azımsanmayacak (yüzde 25) bir payı var.

Ama zaten seçmenlerin çoğu, evetçilerin yüzde 86’sı, hayırcıların yüzde 88’i zaten baştan itibaren kararlarını verdiklerini beyan etmişler. Yani bütün referandum kampanyası asılında yüzde 12-14 arasındaki kararsızların aklını çelmek için yürütülmüş.

Peki, seçmen şimdi ortaya çıkan bu sonuca göre ülkenin geleceğini nasıl görüyor? Daha iyiye mi, daha kötüye mi gidecek.

Burada da ilginç sonuçlar var.

Örneğin “Hayır” demiş olanların yüzde 14’ü de, daha yenilginin etkisi çok sıcak olmasına karşın “Daha iyi olacak” cevabını vermiş, yüzde 15’i de “Aynı kalacak” demiş; bu da “Hayırcılar da umudun tükenmediğini gösteriyor. Hayırcılar içinde “kötüye gidecek” diyenlerin oranı yüzde 59.

Şimdi can alıcı soru: Bu anket referandumun bir gün sonrasında yapıldığına göre, sonuçlara bakarak oyundan memnun olmayan, 17 Nisan’da yapılsa oyunu ona göre değiştirmek isteyen var mı? Ve buna bağlı olarak, referandum 16 Nisan sonuçlarına göre 17 Nisan’da yapılsaydı sonuç değişir miydi?

IPSOS Türkiye yöneticisi Sidar Gedik, “Yüzde 90’lar düzeyinde seçmen oyundan memnundu” diyor, “Ertesi gün de yapılmış olsaydı benzeri sonuç çıkardı” kanısını ekleyerek.