İşçilerle patronlar karşı karşıya

İşçi örgütleri ve CHP, özel istihdam bürolarının hukuki altyapısını oluşturan yasaya şu sebeplerden dolayı karşı çıkıyorlar:

- Her isteyen, İŞKUR’dan izin almak koşulu ile 20 bin TL’lik teminatı yatırıp özel istihdam bürosu kurabilir. Ancak kimse büronun mali gücünü denetlemeyecek. Oysa patronlara kiraya verilen işçiler, bu büroların elemanı haline gelecek. Sigorta primi borcu olan büro kapatıp giderse işçi ortada kalacak, mağduriyeti kim ortadan kaldıracak?

- Kanun kıdem tazminatı ile ilgili bir düzenleme de yapmıyor. Yani işçinin kıdem tazminatı hakkı ortadan kaldırılıyor.

- Patronlar fabrikalarındaki belirli alanları tasfiye edecek. Şayet orada 1.000 liraya işçi çalıştırıyorsa, aynı işi özel istihdam bürosundan kiralayacağı işçi ile 800 liraya yaptıracak.

- Fabrikanın çalışanlarına “Ya sizi çıkarırım, ya da daha düşük maaşla özel istihdam bürosunun elemanı olun, aynı işi yapmaya devam edin” denecek. İşini kaybetmek istemeyen işçiler gelir kaybını göze alıp bu teklifi kabul etmek zorunda kalacak.

- İçinde bulunduğumuz dönem gibi kriz dönemlerinde işveren, talep durduğu anda özel istihdam bürosu ile yaptığı anlaşmayı dondurabilecek. O zaman “Biz iyi günlerde beraber kazandık. Zor günlerde birbirimize destek olacağız” diyerek hiç kazanmadığı halde işçisine maaş ödemeye devam eden patronlar azalacak, hatta ortadan kalkacak.

- İşler bozulduğu anda, kıdem tazminatı, ihbar gibi sorumlulukları olmayan patron “Nasıl olsa benim işçim değil” diyerek anında, ay sonunu bile beklemeden işçiyi kapının önüne koyacak.

- Özel istihdam bürosu da sonuçta kâr etmek isteyen bir kurum. Yani işçi Ahmet’i aylığı 700 liraya çalışmaya zorlayacak. Ahmet’i bir fabrikaya 800 lira maaşla kiralayacak. Aradaki 100 lirayı da işçi Ahmet çalıştıkça özel istihdam bürosu kazanacak. Bu modern kölelik değil de nedir?

Patrona göre: Büyük tasarruf

Kiralık işçi çalıştırma anlamındaki bu düzenleme özellikle kriz ortamında işverenlerin AKP Hükümeti’nden talep ettiği konuların başında geliyordu:

- Özel istihdam büroları ile çalışan şirketler çalışanların maliyetlerinde yüzde 30 hatta yüzde 50’ye varan avantajlar elde edebiliyorlar. Örneğin bir otelde bir oda için housekeeping’in maliyeti işverene 5 TL ise, hizmet şirketleri ve özel istihdam büroları bunu 1 TL’ye yapıyorlar.

- Tüm personelin planlaması, malzemeler, yapılacak işle ilgili eğitim, hizmet şirketleri ve özel istihdam büroları tarafından karşılanıyor.

- Çalışanların SSK’sını danışmanlık bürosu ödüyor. Hatta işçinin işverene verdiği zararın maliyeti de özel istihdam bürosunun sigortasından karşılanıyor. Yani kiralık işçi çalıştıran kuruluşlar görünen maliyetlerden de kurtuluyor. Örneğin otomotiv şirketinde çalışan bir kişi kendi hatasından dolayı hattın durmasına, üretim kaybı yaşanmasına neden olursa, bu üretim kaybının maliyeti, özel istihdam bürosuna fatura ediliyor. Büro da bu maliyeti sigorta şirketine havale ediyor. Oysa işveren kendi eleman çalıştırdığında işçisinden kaynaklı üretim kayıplarında maliyeti kendisi üstleniyor.

- Diyelim ki bir şirket için ayda sadece 10 gün yapılacak bir taşıma işi var. Bu iş için 10 gün çalışan 20 gün iş yapmayan forklift elemanı istihdam etme lüksünden kurtuluyor. Özel istihdam bürosundan sadece o günler için işçi kiralayabiliyor.

- Kriz ortamında üretimi düşürüyorsa, kapattığı bantlarda görev yapan ve açığa çıkan işçileri başı ağrımadan işten çıkarabiliyor.

KİRALIKLAR YÜZDE 25’İ GEÇEMEYECEK

Geçici iş ilişkisi, yasada “özel istihdam bürosunun geçici iş gücü talebinin karşılanması amacıyla iş sözleşmesi düzenlediği işçisine iş görme edimini yerine getirmek üzere ücret karşılığı bir başka işverene devri” şeklinde tanımlanıyor.

Bu işi yapmaya da Türkiye İş Kurumu tarafından izin verilmiş özel istihdam büroları yetkili kılınıyor. Şu ana kadar 264 firma İŞKUR’dan özel istihdam bürosu kuruluşu için izin aldı. Ancak bunların 91’inin izinleri çeşitli sebeplerle iptal edildi.

Yasaya göre geçici iş ilişkisi sözleşmesine dayalı olarak çalıştırılan işçi sayısı, iş yerinde çalıştırılan işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek. Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalıştırmaya dönüştürülecek.

Aynı işçi için, aynı işverenle yapılacak geçici iş ilişkisi sözleşmelerinin toplam süresi 18 ayı geçemeyecek.

Devredilen iş yerinde grev ve lokavt olması ve özel istihdam bürosunun işçiyi bu süre içinde başka yerde istihdam edememesi durumunda işçinin asgari ücretten az olmamak üzere sözleşmede belirtilen ücretinin yarısı ödenecek.

Kiralık işçi uygulaması kamu kurum ve kuruluşlarında geçerli olmayacak, sadece özel firmalar işçi kiralayabilecek.